Republika Czeska jest państwową jednostką, która pojawiła się na politycznej mapie świata całkiem niedawno, w 1993 roku. Do tego czasu Czechosłowacja znajdowała się w polityce - w państwie związkowym Czechów i Słowaków, utworzonym w 1918 r. Na fragmentach upadłego monarchii austro-węgierskiej.
Jednak mimo młodego wieku, historia polityczna kraju ma głębokie korzenie. System rządów w Czechach i na Słowacji zawsze wyróżniał się dążeniem do demokratyzacji i pluralizmu. Zostało to wielokrotnie potwierdzone w trudnych latach istnienia pierwszego państwa czechosłowackiego, na którym opiera się nowoczesny system rządów i administracji Republiki Czeskiej i Słowacji. Obecny status prezydenta Republiki Czeskiej wiele mówi. Czeski model podziału władzy między różne gałęzie władzy może służyć za wzór dla demokratycznie zbudowanego społeczeństwa.
Okresy historii politycznej Republiki Czeskiej i Słowacji
Do 1918 r. Czesi byli w roli wasalów, byli zależni politycznie i ekonomicznie od władz cesarskich. Austro-Węgry, Patch Empire, które walczyły w sojuszu z Niemcami na frontach pierwszej wojny światowej, poniosły ciężką porażkę i utraciły zdolność kontrolowania procesów odśrodkowych, które nasiliły się na końcowym etapie konfliktu zbrojnego. Najpierw, 17 października 1918 r., Węgry zadeklarowały wycofanie się z Austro-Węgier, a dziesięć dni później, 28 października, Czesi i Słowacy zadeklarowali utworzenie swojego zjednoczonego państwa - Czechosłowacji. Wielowiekowe panowanie austriackiego domu Habsburgów nad Morawami i Czechami dobiegło końca. Czesi i Słowacy wyruszyli w drogę niezależnego rozwoju, szybko pokazując światu, że sami są w stanie stworzyć potężne i stabilne politycznie państwo.
Wkrótce kraj ten otrzymał konstytucję, zgodnie z którą prezydent Czechosłowacji został oficjalnym szefem państwa. Instytucje państwowego systemu rządów są ściśle powiązane z okresami historycznymi, jakie kraj ten doświadczał w różnych latach. W Nowej Historii Czech i Słowacji zwyczajowo wyróżnia się kilka znaczących okresów, z których każdy charakteryzował się osobliwościami politycznego porządku światowego. Na różnych etapach władzy znajdowały się osoby, które pozostawiły pewne wspomnienia w historii obu krajów.
W historii władzy prezydenckiej tego kraju można wyróżnić następujące okresy:
- Pierwsza Republika (1918-1938);
- Druga Republika (1938-1939);
- Trzecia Republika Czechosłowacka (1945-1948);
- Republika Czechosłowacka (1948-1960);
- Czechosłowacka Republika Socjalistyczna (1960-1990).
Okres od 1939 r. Do 1945 r. Wyróżnia się w historii krajów, kiedy Republika Czeska została uznana za niemiecki protektorat Republiki Czeskiej i Moraw, a Słowacja stała się marionetkowym państwem sojuszniczym Rzeszy Niemieckiej. Pomimo okupacji kraju władzę sprawował prezydent państwa.
Nie mniej interesujący jest okres postsowiecki, czas rozpadu Czechosłowacji na dwa odrębne państwa, Czechy i Słowację, które zakończyły się w 1993 r. Utworzeniem dwóch niepodległych państw. Każdy z nowo powstałych krajów otrzymał swojego prezydenta, własny parlament i rząd.
Jeśli Nowa Historia Czechosłowacji była ściśle związana politycznie z procesami zachodzącymi na kontynencie europejskim w latach 1918-1989, to najnowsza historia, od 1993 roku, stała się okresem politycznej niezależności Czech i Słowacji.
Prezydenci Czechosłowacji podczas Pierwszej Republiki, 1918-1938
Instytucja prezydencji w Czechosłowacji zaczęła się formować już w pierwszej wojnie światowej. Ruch Czechów i Słowaków dla ich własnej suwerenności nad ziemami czeskimi i słowackimi był prowadzony przez Tomasza Masaryka. Działając z zagranicy, udało mu się pozyskać poparcie państw Ententy, które poparły ideę utworzenia państwa czechosłowackiego po zakończeniu działań wojennych.
Pistolety na frontach pierwszej wojny światowej jeszcze się nie zatrzymały, a już 14 października Rząd Tymczasowy na emigracji został stworzony przez Czechów i Słowaków. W listopadzie Czechosłowacki Komitet Narodowy, kosztem czeskich deputowanych, został przekształcony w Rewolucyjne Zgromadzenie Narodowe, prototyp pierwszego czechosłowackiego parlamentu. Pomimo dość szybkich wydarzeń politycznych, Czechosłowacja uzyskała status niepodległego państwa dopiero na początku lat dwudziestych. Poprzedziło to przyjęcie przez parlament czechosłowacki w dniu 29 lutego 1920 r. Karty Konstytucyjnej, zgodnie z którym ziemie Republiki Czeskiej i Słowacji utworzyły Republikę Czechosłowacką z parlamentarną formą rządu. W tym samym czasie głowa państwa była prezydentem wybieranym przez członków Zgromadzenia Narodowego na okres siedmiu lat.
Reprezentatywne funkcje zostały przydzielone prezydentowi kraju, podczas gdy cała władza wykonawcza została skoncentrowana w rękach rządu. Korzystając z ogromnej siły politycznej i autorytetu wśród sił politycznych Czechosłowacji, Tomas Masaryk zostaje wybrany na prezydenta. Pierwszy prezydent Czechosłowacji to polityczna długa wątroba. Po objęciu prezydentury w 1920 r. Masarik pozostał głową państwa do 1935 r., Kiedy to został zmuszony do dymisji ze względów zdrowotnych. Pod jego rządami zmieniło się dziewięć rządów i premierów. Jednym z premierów w latach Masaryka był Edward Benes, następny prezydent kraju.
Zmiana głowy państwa nastąpiła w 1935 r. Eduard Benes, który wcześniej pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych, został wybrany na drugiego prezydenta Czechosłowacji. Należy zauważyć, że w latach panowania Masaryka i Beneša przeprowadzono w Czechosłowacji znaczące reformy, które dotknęły życie społeczne i społeczne kraju. Nie tylko partie i ruchy polityczne, ale także organy prasowe, które zajmowały dominujące miejsce w społeczeństwie obywatelskim pod rządami pierwszych prezydentów Czechosłowacji, zyskały duże prawa. Cele i zadania ustalone przez Masarika i Benesha w dużej mierze zbiegły się z opinią większości parlamentarnej, która skupiła się na stworzeniu w kraju wielopartyjnego i liberalnego systemu.
Głowy państw w dramatycznym okresie historii Czechosłowacji
Jednolity i logiczny rozwój państwa czechosłowackiego został przerwany w 1938 r., Kiedy niepodległość kraju stała się przedmiotem targów między Niemcami z jednej strony, a Francją i Wielką Brytanią z drugiej. Stawką była niepodległość państwa czechosłowackiego, które zostało zniszczone przez Układ Monachijski z 1938 roku. Wobec braku przedstawicieli rządu centralnego czołowi gracze polityczni zdecydowali o losach Czechosłowacji, oddając ją politycznym ambicjom Hitlera.
Dążąc do rozwiązania terytorialnych i politycznych żądań III Rzeszy w sposób pokojowy, prezydent Benes podjął bezprecedensowy krok - podjął decyzję o przeniesieniu Sudetów do Niemiec. Następnie ten krok drugiego prezydenta został zakwestionowany, ale w tej sytuacji nie było wyjścia z politycznego impasu. Tydzień po rozpoczęciu okupacji Sudetów przez wojska niemieckie prezydent Benes zrezygnował. Pierwsza Czechosłowacka Republika została zlikwidowana, a na jej miejscu powstała II RP, która istniała do 15 marca 1939 r. W tym czasie Emil Gaha staje się głową państwa. Czechosłowacja w tym okresie straciła nie tylko Sudety, ale także część Śląska Cieszyńskiego, przeniesioną do Polski. Słowackie miasto Kosice wyjechało na Węgry. W ten sposób Czechosłowacja została rozdarta przez sąsiednie państwa.
W przyszłości o losie państwa czechosłowackiego zadecydowała dobrowolna decyzja Hitlera, który uczynił z tego samego zjednoczonego kraju dwie odrębne formacje państwowe - protektorat Czech i Moraw i formalnie niezależne państwo słowackie. Szefem protektoratu był prezydent państwa Emil Gah, który wcześniej zajmował najwyższe stanowisko państwowe w II Rzeczypospolitej. Pomimo faktu, że stanowisko prezydenckie posiadało pewne prawa i uprawnienia, cała najwyższa władza w Republice Czeskiej znajdowała się w tym czasie w rękach Protektorki Rzeszy. Dekrety, decyzje i postanowienia Protektorów Rzeszy miały moc prawną. Ponadto niemiecki obrońca miał prawo zawetować wszystkie decyzje podjęte w zakresie rządzenia krajem.
W maju 1945 r., Po wyzwoleniu przez wojska radzieckie stolicy Czech, Pragi, zakończył się mroczny i smutny okres historii Czech. Kraj podjął drogę demokratycznego odrodzenia, koncentrując się politycznie na bloku sowieckim.
Prezydentowie Czechosłowacji podczas III Republiki
Już w marcu 1945 r., Z inicjatywy Narodowego Komitetu Wyzwolenia Czechosłowacji, komuniści i rząd emigracyjny doszli do porozumienia w sprawie wspólnych działań wszystkich sił politycznych w Czechosłowacji. Głównym celem tego spotkania było powstanie po wojnie niepodległego państwa Czechów i Słowaków.
Po wyzwoleniu Kosowa przez wojska radzieckie w kwietniu 1945 r. Prezydent emigracji, Edward Benes, sformował pierwszy rząd Frontu Narodowego. W drugim dniu po kapitulacji Niemiec ogłoszono przywrócenie Czechosłowacji w granicach 1920 roku. W życie weszła konstytucja kraju, również przyjęta w 1920 r.
W uroczystej atmosferze Benes powrócił do Pragi 16 maja, a Zgromadzenie Narodowe 8 października potwierdziło legitymację prezydentów Benesa. Rok później nowy skład parlamentu czechosłowackiego wybiera Edwarda Benesza na prezydenta Republiki Czechosłowackiej.
Pomimo powrotu do kraju przedwojennego systemu rządów, charakterystyczną cechą III RP jest ostra walka polityczna między zwolennikami demokratycznej ścieżki rozwoju a komunistami. Ten ostatni, przy poparciu sowieckiej okupacji, wezwał do ustanowienia demokracji. Komuniści, dysponując liczną większością głosów w Zgromadzeniu Narodowym, otrzymali stanowisko premiera, zajętego przez komunistę czechosłowackiego Klemensa Gottwalda. Dwa lata później kraj ten pogrąża się w ostrym kryzysie politycznym, zainicjowanym przez komunistów i inspirowanym przez Moskwę. W 1948 r. Kraj otrzymuje nową konstytucję. Benesch rezygnuje z protestu przeciwko politycznej presji. Klemens Gottwald zostaje trzecim prezydentem Republiki Czechosłowackiej.
Wraz z przybyciem prezydenta Clemena Gottwalda w Czechosłowacji powstaje prokomunistyczny reżim typowy dla wszystkich powojennych krajów Europy Wschodniej. Formalnie, kraj ma demokratycznie wybrany parlament, prawnie wybrany rząd i prezydent. W rzeczywistości cała realna władza do 1953 r. Znajduje się w rękach radzieckiej administracji wojskowej i Czechosłowackiej Partii Komunistycznej.
Do 1960 r., Kiedy wprowadzono zmiany w istniejącym ustawie zasadniczej, w kraju było jeszcze dwóch prezydentów. Po śmierci Klemensa Gottwalda zgromadzenie narodowe wybrało w 1953 r. Na stanowisko prezydenta Antonina Zapototskiego. Jednak cztery lata później Antonin Novotny, który połączył stanowisko prezydenta Republiki Czechosłowackiej ze stanowiskiem Pierwszego Sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji, został głową państwa.
Lata prezydentury Novotny zbiegły się z najbardziej dramatycznymi wydarzeniami z powojennej historii Czechosłowacji, które w historii świata nazwano Praską Wiosną.
Nowa strona w historii Republiki Czechosłowackiej i jej prezydentów
Na początku lat 60. XX w. Czechosłowacja wkroczyła w okres przedłużającego się kryzysu gospodarczego i politycznego spowodowanego nieudaną administracją prokomunistycznego rządu. Prezydent Czechosłowacji, ogłaszając zakończenie budowy socjalizmu w kraju, zainicjował zmianę nazwy państwa. Teraz na politycznej mapie Czechosłowacji pojawiła się Czechosłowacka Republika Socjalistyczna.
Antonin Novotny próbował poradzić sobie z negatywnymi zjawiskami w systemie politycznym kraju, ale decydującym głosowaniem był Alexander Dubcek, który był pierwszym sekretarzem Komitetu Centralnego Partii Komunistycznej. W tym czasie komuniści czechosłowaccy próbowali wydostać się spod wpływu KPZR, po podjęciu reformy planu społecznego, społecznego i politycznego.
Interwencja Moskwy doprowadziła do powstania sytuacji rewolucyjnej, kiedy społeczeństwo obywatelskie wyszło z posłuszeństwa. Rezultatem rewolucyjnych wydarzeń w Pradze w pierwszej połowie 1968 roku było wprowadzenie wojsk z krajów Układu Warszawskiego do Czechosłowacji, które były w stanie tłumić antyrządowe i antykomunistyczne przemówienia. Ta akcja została nazwana "Operacja Dunaj".
W trudnej sytuacji politycznej Antonin Novotny stracił kontrolę. Zastąpił go prezydentem Czechosłowacji Ludwig Svoboda, żołnierz pierwszej linii i uczestnik II wojny światowej. Nowy prezydent objął urząd 30 marca 1968 r.
W 1969 r. Dokonano istotnych zmian w konstytucji, która skutecznie podzieliła kraj na dwie autonomiczne jednostki publiczne - Czechy i Słowację.
Zamiast Czechosłowacji na mapie politycznej pojawiła się Czechosłowacja - Czechosłowacka Republika Socjalistyczna. Głowa państwa pozostała prezydentem Czechosłowacji, ale władza ustawodawcza przeszła w ręce autonomicznych parlamentów - czeskiego i słowackiego. W tym stanie kraj istniał do 1990 r., Kiedy do skrótu dodano literę "F". Czechosłowacja stała się krajem związkowym Republiki Czeskiej i Słowacji.
Do 1975 r. Ludwik Swoboda pozostał głową państwa. Pod koniec swojej prezydenckiej kadencji Wolność praktycznie wycofała się z wykonywania swoich uprawnień. Parlament tego kraju przyjął poprawki do konstytucji, które pozwoliły w podobnej sytuacji na wybór nowego prezydenta. Następną głową państwa był Gustav Husak, który jest także Sekretarzem Generalnym HRC. Nastąpił okres politycznej stagnacji w kraju, podobny do tego, w jakim znalazł się ZSRR za panowania Leonida Breżniewa. Przez 14 lat kraj był w mocy komunistów, koncentrując się na polityce KPZR i zagranicznej polityce Związku Radzieckiego.
Republika Czeska i jej liderzy
Na Czechosłowację wpłynęły także wydarzenia polityczne końca lat 80., które ogarnęły Związek Radziecki i cały obóz socjalistyczny. Kraj był jednym z pierwszych, które wyłoniły się z politycznego wpływu KPZR, a ponadto aksamitna rewolucja z 1989 r. Położyła kres reżimowi komunistycznemu. Po raz pierwszy po wieloletniej prezydencji komunistycznej na czele kraju stanęła osoba, która zgłosiła swoją kandydaturę na fali zmian społecznych i społecznych. W 1989 r. Parlament kraju wybiera głowę państwa Vaclava Havla, który stał się jednocześnie ostatnim prezydentem Czechosłowacji i pierwszym prezydentem Republiki Czeskiej.
Po tym, jak obecni politycy nie zdołali utrzymać jednego państwa czechosłowackiego, rozpoczął się nowy okres w historii Czech i Słowacji. Po istnieniu inercji przez kolejne cztery lata, 1 stycznia 1993 roku, Czechosłowacja pogrążyła się w zapomnieniu. W wyniku pokojowego wycofania się z jednolitego niegdyś państwa wyłoniły się dwa odrębne podmioty prawa międzynarodowego - Czechy i Republika Słowacka. Uprawnienia głowy państwa są określane przez funkcje reprezentacyjne, ale szereg podstawowych funkcji państwowych jest przypisanych do prezydenta, w tym stanowisko Naczelnego Wodza sił zbrojnych Republiki Czeskiej.
Pierwszym prezydentem nowej Republiki Czeskiej był ten sam Vaclav Havel, który jednogłośnie zatriumfował 2 lutego 1993 r. I został wybrany przez Senat i Izbę Deputowanych. W przyszłości udało mu się ponownie wybrać na drugą kadencję prezydencką, stając się tym samym pierwszym szefem państwa, pozostając prezydentem przez dwa kolejne kadencje. W sumie pierwszy prezydent Czech był u władzy przez 10 lat - od 1993 do 2003 roku.
Od pierwszych dni swojego wyboru na urząd Prezydenta Republiki Czeskiej wydaje dekret, że rezydencją prezydentów Republiki Czeskiej jest Zamek Praski. W tym historycznym centrum Pragi znajduje się administracja prezydenta i wszystkie służby obsługujące urząd obecnego szefa państwa.
Od 2013 r. Wybór głowy państwa odbywa się poprzez organizację bezpośrednich wyborów prezydenckich. Срок полномочий действующего президента ограничивается пятью годами.
В новейшей истории Чешской Республики оставили свой след следующие президенты:
- Вацлав Клаус, ставший главой Республики в марте 2003 и остававшийся на посту президента до 7 марта 2013 года, два срока подряд;
- Милош Земан, действующий президент Республики.
Следует отметить, что президенты Чешской Республики по нынешней конституции являются формальным главой государства. Вся полнота исполнительной власти в стране сосредоточена в руках правительства Чешской Республики и действующего премьер-министра.
В 2013 году Милош Земан впервые в истории страны был избран в результате всенародного прямого голосования. После очередных президентских выборов 2018 года продолжает оставаться в должности главы государства.
